संघराज्य व राज्यक्षेत्र

 संघराज्य व राज्यक्षेत्र

कलम (1) :- (1) India that is bharat shall be union of states.

(2) घटक राज्य व केंद्रशासित प्रदेशांची नावे पहिल्या अनुसूचित दिल्याप्रमाणे असतील.

(3) राज्य क्षेत्र 3 बाबींपासून बनलेली असेल घटकराज्य, केंद्रशासित प्रदेश, भविष्यात संपादित प्रदेश.

कलम (2) :- नवीन राज्य संघराज्यात समाविष्ट करणे. (राज्यशास्त्राचा भाग नसलेल्या भाग)

कलम (3) :- नवीन राज्य निर्माण करणे. (राज्य क्षेत्रांतर्गत बद्दल)

कलम (4) :- कलम (2) व (3) अंतर्गत केलेले बदल कलम 368 अंतर्गत घटनादुरुस्ती मानली जाणार नाही.

भाषावर राज्यपूर्रचना

एस के दार आयोग 1948

अहवाल डिसेंबर 1948

शिफारशी :- 

1. राज्य पुनर्रचना साठी प्रशासकीय सोय हा प्रमुख निकष असावा. भाषा किंवा संस्कृती नव्हे. 
2. आंध्र प्रदेशाची निर्मिती भाषिक आधारावर करण्यास अनुकूलता दर्शवली. 
3. दर आयोगाने भाषा हा राज्याच्या पुनर्रचनेचा घटक अमान्य केला होता.

जे व्ही पी समिती 1949 

सदस्य :- नेहरू, पटेल, सीतारामय्या 

शिफारशी :-

1. भाषिक आधारावर अनुकुलता दर्शवली नाही, परंतु भाषा हा राज्यांचा पुरण रचनेसाठी घटक मान्य केला होता.
2. राज्य पुनर्रचना आयोग लवकरच स्थापन केले जाईल असे आश्वासन दिले. 
3. आंध्रप्रदेश  निर्मिती केली.

राज्य पुनर्रचना आयोग 1953 

अध्‍यक्ष :- फाजल अली 

सदस्य :-  एम पनिकर, एच कुंजरू 

शिफारसी :- 

1. एक राज्य एक भाषा अस्वीकार 
2. विदर्भाचे स्वतंत्र राज्य निर्माण करावे 
3. गुजरात मराठवाडा महाराष्ट्र यांचे द्विभाषिक राज्य करावे 
4. मूळ घटनेतील राज्यांचे विभाजन करून त्याजागी सोहळा राज्य व तीन केंद्रशासित प्रदेश निर्माण करावे